Winfield D., Bryer A., The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos, 1 (With Maps and Plans by R. Anderson, and Drawings by J.Winfield), Birmingham 1985, Dumbarton Oaks Studies 20

Θεοφάνης, Χρονογραφία, de Boor, C. (ed.), Theophanis Chronographia, Leipzig 1883

Κορομηλά Μ., Οι Έλληνες στη Μαύρη Θάλασσα. Από την εποχή του Χαλκού ως τις αρχές του 20ού αιώνα, Αθήνα 1991

Bryer A.A.M., Winfield D., The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos, 2 (With Maps and Plans by R. Anderson and Drawings by J. Winfield), Washington D.C. 1985, Dumbarton Oaks Studies 20

Zuckerman C., "The Early-Byzantine Strongholds in Eastern Pontus", Travaux et Mémoires, 11, 1991, 527-553

Miller W., Trebizond. The Last Greek Empire of the Byzantine Era, 1204-1461, London 1926

Bratianu G.J., Recherches sur le commerce génois dans la Mer Noire au XIIIe siècle, Paris 1929

Balard M., La mer Noire et la Romanie génoise: XIIIe-XVe siècles, London 1989

Bryer, A.A.M. (ed.), The Empire of Trebizond and the Pontos, London 1980, Variorum Reprints Collected Studies

Σαββίδης Α., Οι Μεγάλοι Κομνηνοί της Τραπεζούντας και του Πόντου Ιστορική επισκόπηση της βυζαντινής αυτοκρατορίας του μικρασιατικού ελληνισμού (1204-1461), Αθήνα 2005

Νικηφόρος Πατριάρχης, Ιστορία σύντομος, Mango, C. (ed.), Nikephoros, Patriarch of Constantinople, Short History, Corpus Fontium Historiae Byzantinae 13, Washington, D.C. 1990

Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν, Moravcsik, G. – Jenkins, R.J.H. (eds), Constantine Porphyrogenitus. De Administrando Imperio, Corpus Fontium Historiae Byzantinae 1, Washington, D.C. 1967

Lilie R.J., Handel und Politik zwischen dem byzantinischen Reich und den italienischen Kommunen Venedig, Pisa und Genua in der Epoche der Komnenen und Angeloi (1081-1204), Amsterdam 1984

Vryonis S., The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Process of Islamization from the Eleventh through the Fifteenth Century, Berkeley – Los Angeles – London 1971

King C., The Black Sea. A History, Oxford 2004

Obolensky D., "The Crimea and the North before 1204", Αρχείον Πόντου, 35, 1978, 123-133

Pritsak O., "Crimea", Kazhdan, A. (ed.), The Oxford History of Byzantium 1, New York – Oxford 1991, 547-548

Προκόπιος, Περί κτισμάτων, Haury, J. – Wirth, G. (eds), Procopii Caesariensis opera omnia IV: De aedificiis libri VI, Leipzig 1964

Matschke K.P., "Ανταλλαγές, εμπόριο, αγορές και χρήμα (13ος-15ος αιώνας)", Λαΐου, Α.Ε. (επιμ.), Οικονομική ιστορία του Βυζαντίου από τον 7ο έως τον 15ο αιώνα, 2, Αθήνα 2006, 561-612

Λαΐου Α., "Οι ανταλλαγές και το εμπόριο από τον 7ο έως τον 12ο αιώνα", Λαΐου, Α.Ε. (επιμ.), Οικονομική ιστορία του Βυζαντίου από τον 7ο έως τον 15ο αιώνα, 2, Αθήνα 2006, 471-559

Romančuk A.I., Studien zur Geschichte und Archäologie des byzantinischen Cherson, Leiden – Boston 2005, Colloquia Pontica 11

Zuckerman C., "Byzantium’s Pontic Policy in the Notitiae Episcopatuum", Zuckerman, C. (ed.), La Crimée entre Byzance et le Khaganat khazar, Paris 2006, 202-218

Kazanski M., Bortoli A., "Η Χερσώνα και η περιοχή της", Λαΐου, Α.Ε. (ed.), Οικονομική ιστορία του Βυζαντίου από τον 7ο έως τον 15ο αιώνα, 2, Αθήνα 2006, 415-425

Browning R., "Black Sea", Kazhdan, A. (ed.), The Oxford Dictionary of Byzantium 1, New York – Oxford 1991, 293-294

Day G.W., "Manuel II and the Genoese. A Reappraisal of Byzantine Commercial Policy in the Late Twelfth Century", Journal of Economic History, 37, 1977, 289-301

Nystazopoulou-Pélékidis M., "Venise et la mer Noire du XIe au XVe siècle", Θησαυρίσματα, 7, 1970, 15-51

Λαΐου Α., "Η ανάπτυξη της οικονομικής παρουσίας της Δύσεως στην ανατολική Μεσόγειο και Εγγύς Ανατολή", Ιστορία του Ελληνικού Έθνους 9, Αθήνα 1980, 61-66

Bratianu G.J., La mer Noire. Des origines à la conquête ottomane, München 1969, Acta Historica 9

Shepard J., Franklin S., The Emergence of Rus 750-1200, London 1996

Γιαννακόπουλος Κ.Ι., Μεσαιωνικός δυτικός πολιτισμός και οι κόσμοι του Βυζαντίου και του Ισλάμ, Θεσσαλονίκη 1993, Χρήστου, Π.Κ. (μτφρ.)

Cutler A., Pritsak O., "Cherson", Kazhdan, A. (ed.), The Oxford Dictionary of Byzantium 1, New York – Oxford 1991

Noonan T.S., "Byzantium and the Khazars: A Special Relationship?", Shepard, J. – Franklin, S. (eds), Byzantine Diplomacy. Papers from the Twenty-fourth Spring Symposium of Byzantine Studies, Aldershot 1992, 109-132

Πατούρα Σ., "Το Βυζάντιο και ο εκχριστιανισμός των λαών του Καυκάσου και της Κριμαίας (6ος αι.)", Σύμμεικτα, 8, 1989, 405-434

Πατούρα-Σπανού Σ., "Όψεις της βυζαντινής διπλωματίας", Πατούρα-Σπανού, Σ. (επιμ.), Διπλωματία και πολιτική. Ιστορική προσέγγιση, Αθήνα 2005, 131-164

Gjuselev V., Medieval Bulgaria, Byzantine Empire, Black Sea - Venice - Genoa, Villach 1988

Lounghis T., "Byzantine Political Encounters concerning Eastern Europe (V-XI Centuries)", Byzantina et Slavica Cracoviensia, 3, 2001, 17-25

Malamut É., "L'image byzantine des Petchénègues", Byzantinische Zeitschrift, 88, 1995, 105-147

Κραλίδης Α.Φ., Οι Χάζαροι και το Βυζάντιο. Ιστορική και θρησκειολογική προσέγγιση, Αθήνα 2003

Λαΐου Α., "Διείσδυση των ιταλικών πόλεων στην Ανατολή και η διεθνής αγορά", Ιστορία του Ελληνικού Έθνους 9, Αθήνα 1980, 229-243

Koder J., Το Βυζάντιο ως χώρος. Εισαγωγή στην ιστορική γεωγραφία της Ανατολικής Μεσογείου στη βυζαντινή εποχή, Θεσσαλονίκη 2005, Σταθακόπουλος, Δ.Χ. (μτφρ.)

Helmann, M. (ed.), Handbuch der Geschichte Rußlands I: Von der Kiever Reichsbildung bis zum Moskauer Zartum, Stuttgart 1981

Kazanski, M. – Nercessian, A. – Zuckerman, C. (eds), Les centres proto-urbains russes entre Scandinavie, Byzance et Orient, Paris 2000, Réalités Byzantines 7