Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Εύξεινος Πόντος

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Κιμμερικόν

Συγγραφή : Πετρόπουλος Ηλίας (19/11/2007)

Για παραπομπή: Πετρόπουλος Ηλίας, «Κιμμερικόν», 2007,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Εύξεινος Πόντος
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=10721>
Κιμμερικόν (25/5/2009 v.1) Cimmericon (31/1/2011 v.1) 
 

1. Εντοπισμός – Θέση

Το Κιμμερικό είναι ένας οικισμός που έχει μελετηθεί σε περιορισμένη έκταση, διότι κατά την περίοδο μεταξύ των ετών 1952 και 1991 η ευρύτερη περιοχή στο λόφο Opuk τελούσε υπό τον άμεσο έλεγχο του Υπουργείου Αμύνης της ΕΣΣΔ. Τα λείψανα του αρχαίου οικισμού έχουν αποκαλυφθεί πάνω στο λόφο Opuk (ένα από τα υψηλότερα σημεία της Κριμαϊκής χερσονήσου, ύψους μέχρι τα 184 μ.), στη νοτιοανατολική Κριμαία, περίπου 50 χλμ. νότια του Παντικάπαιου-Κερτς.1 Η ταύτιση του αρχαίου Κιμμερικού με τον οικισμό που αποκαλύφθηκε στη θέση αυτή είναι σήμερα βεβαιωμένη και σύμφωνη με τα δεδομένα που μας παρέχονται από τον Περίπλου του Ευξείνου Πόντου, έργο του Αρριανού. Ο συγγραφέας τοποθετεί ακριβώς τη θέση του αρχαίου οικισμού στα 60 στάδια (8 μίλια) από την αρχαία πόλη Κύταια, στα 300 στάδια (40 μίλια) από την είσοδο του Κιμμέριου Ισθμού και στα 240 στάδια (32 μίλια), από την πρωτεύουσα του βασιλείου του Βοσπόρου, την πόλη Παντικάπαιο.2

2. Ετυμολογία ονόματος

Η ονομασία του οικισμού ετυμολογείται από το όνομα του λαού Κιμμέριοι, οι οποίοι κατείχαν στην περιοχή του Βοσπόρου μεγάλη δύναμη, εξού και το όνομα Κιμμέριος που έλαβε ο Βόσπορος, καθώς και άλλα τοπωνύμια της περιοχής του Κιμμέριου Βοσπόρου.3 Η αρχαία παράδοση αναφέρει ότι τους Κιμμερίους τούς εκδίωξαν από την περιοχή αυτή οι νομάδες Σκύθες ερχόμενοι στα μέρη αυτά από τις στέπες τις Κεντρικής Ασίας, ενώ στη συνέχεια τους τελευταίους τούς εκτόπισαν οι αρχαίοι Έλληνες από την Ιωνία4 κατά την ύστερη φάση του αποικισμού.

3. Απαρχές ελληνικής παρουσίας – Σχέσεις με την Αθήνα

Η πρώτη ελληνική εγκατάσταση στο λόφο Opuk φαίνεται πως πραγματοποιήθηκε στη δυτική πλευρά του, ανάμεσα στην ακτή και την υφάλμυρη λίμνη Koyash (Elken στα ταταρικά της Κριμαίας), σε θέση όπου παρατηρείται προγενέστερη εγκατάσταση της Ύστερης εποχής του Χαλκού από φορείς του πολιτισμού Belozerskaya.5Αν και η χρονολογία της ίδρυσης του πρώτου οικισμού στη θέση αυτή δεν έχει ακόμη αποδειχθεί αρχαιολογικά (ελλείψει γραπτών αναφορών από αρχαίους συγγραφείς), υπάρχουν ωστόσο ορισμένες αρχαιολογικές ενδείξεις (θραύσματα μελαμβαφούς κεραμικής), βάσει των οποίων μπορεί με βεβαιότητα να υποστηριχθεί η άποψη ότι η πρώιμη ελληνική παρουσία εδώ ανάγεται στο μεταίχμιο 6ου και 5ου αι. π.Χ. και μάλιστα σίγουρα πριν από το ξέσπασμα της Ιωνικής Επανάστασης6(494 π.Χ.) εναντίον του περσικού ζυγού.7

Σύμφωνα με την άποψη ορισμένων επιστημόνων, κατά την περίοδο της Α΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας, το Κιμμερικό ήταν μία από τις πολλές ελληνικές πόλεις του Εύξεινου Πόντου που συμμετείχαν σε αυτή (ως αποτέλεσμα της γνωστής εκστρατείας του Περικλή εδώ, γύρω στο 437 π.Χ.),8 καταβάλλοντας συγκεκριμένο φόρο.9 Αυτό προκύπτει από ψήφισμα του 425/424 π.Χ. που βρέθηκε στην αρχαία αθηναϊκή αγορά,10 στο οποίο, μεταξύ των παρευξείνιων ελληνικών πόλεων, διασώζεται η αρχή μίας πόλης από Κιμ[---]. Σε ολόκληρο τον Εύξεινο Πόντο υπάρχουν δύο πόλεις που τα ονόματά τους ξεκινούν από Κιμ[---]: το Κιμμερικό και η Κιμμερίς. Η δεύτερη πόλη βρίσκεται στον ασιατικό Κιμμέριο Βόσπορο. Κάποιοι επιστήμονες θεωρούν ότι στην εν λόγω επιγραφή (ψήφισμα) δεν αναφέρεται το Κιμμερικό, αλλά πιθανότατα η Κιμμερίς.11

4. Η επίδραση των γεωλογικών συνθηκών

Στις αρχές του 4ου αι. π.Χ. ο οικισμός του Κιμμερικού πρόσκαιρα εξαφανίζεται, προφανώς λόγω σεισμικών δραστηριοτήτων στην περιοχή αυτή της Κριμαίας ή ακόμα και εξαιτίας πολιτικών αιτιών. Συγκεκριμένα, πιστεύεται ότι ο πόλεμος που ξέσπασε μεταξύ της Θεοδοσίας και του βασιλείου του Βοσπόρου οδήγησε στην εξαφάνιση του Κιμμερικού.12 Η σύγχρονη αρχαιολογική έρευνα δείχνει να υποστηρίζει την πρώτη άποψη.13 Είναι αλήθεια ότι η έντονα διαταραγμένη επιφάνεια του λόφου Opuk με την πρώτη κιόλας ματιά τείνει να επιβεβαιώσει την άποψη ότι η περιοχή πρέπει να επλήγη αρκετές φορές κατά την Αρχαιότητα από σεισμικές δραστηριότητες και από μεγάλες κατολισθήσεις, οι οποίες κατά συνέπεια προκάλεσαν καταστροφές σε ό,τι είχε χτιστεί πάνω στο λόφο. Αυτό αποτελεί και έναν από τους σημαντικότερους λόγους για τους οποίους ο οικισμός του Κιμμερικού δε διακρίνεται για υψηλό επίπεδο εξαστισμού. Ένας επιπρόσθετος λόγος είναι η έλλειψη πόσιμου νερού στο χώρο του λόφου, αφού μια κατολίσθηση θα μπορούσε να καταστρέψει τυχόν πηγή πόσιμου νερού. Μπορεί κάποιος εύκολα να παρατηρήσει ότι οι γεωλογικές συνθήκες δεν επέτρεψαν τη δημιουργία ενός οικισμού με χαρακτηριστικά ελληνικού άστεως,14 παρόλο που ο πληθυσμός του ήταν κυρίως ελληνικός.

5. Ο οχυρωματικός περίβολος

Ο λόφος αυτός όμως είχε και ένα πολύ μεγάλο πλεονέκτημα, το οποίο από πολύ νωρίς το εκμεταλλεύτηκαν οι κάτοικοι του οικισμού: η επίπεδη κορυφή του ήταν απόκρημνη και δυσπρόσιτη. Έτσι, αρχικά έχτισαν εδώ ένα πρόχειρο καταφύγιο (κατά τον 5ο αι. π.Χ.) και στη συνέχεια ένα ορθογώνιο φρούριο σε θέση προγενέστερου οχυρώματος. Η παρουσία του φρουρίου αυτού ίσως να εξηγεί την έλλειψη μεγάλου οχυρωματικού περιβόλου στον οικισμό, διότι όποτε ανέκυπτε ανάγκη ο πληθυσμός μπορούσε να βρει καταφύγιο μέσα στο φρούριο. Το φρούριο αυτό καταστράφηκε ολοσχερώς κάπου στο α΄ τρίτο του 6ου αι. μ.Χ., οπότε και η ζωή στον οικισμό άρχισε σταδιακά να φθίνει.15 Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ιουστινιανός, μετά την προσάρτηση των εδαφών του Κιμμέριου Βόσπορου, δεν αποκατέστησε τις ζημιές του φρουρίου, το οποίο φαίνεται ότι κατά τη συγκεκριμένη περίοδο είχε ήδη απολέσει την ιδιότητά του ως φύλακα των συνόρων.

1. Кошеленко, Г.А. – Кругликова, И.Т. – Долгоруков, В.С. (επιμ.), Античные Государства Северного Причерноморья ( Москва 1994), σελ. 71.

2. Кошеленко, Г.А. – Кругликова, И.Т. – Долгоруков В.С. (επιμ.), Античные Государства Северного Причерноморья ( Москва 1994), σελ. 76-77.

3. Ηρ. 4.11-12, 45 και 7.20· Abramov, A.P. – Zavoykin, A.A., “Patraeus-Cimmeris-Achilleion”, στο Grammenos, D.V. – Petropoulos, E.K. (επιμ.), Ancient Greek Colonies in the Black Sea (Archaeological Institute of Northern Greece 4.1, Thessaloniki 2003), σελ. 1.135.

4. Στράβ. 11.2.5.

5. Алексеев, А.Ю. – Качалова, Н.К. – Тохтасьев, С.Р., Киммерийцы: этнокультурная принадлежность (Москва 1993), σελ. 35.

6. Golenko, Vl.K., “Kimmerikon”, στο Grammenos, D.V. – Petropoulos, E.K. (επιμ.), Ancient Greek Colonies in the Black Sea 2 (British Archaeological Reports International Series 1675.2, Oxford 2007), σελ. 1.060.

7. Βλ. επίσης Herman-Hansen, M. – Heine-Nielsen, T. (επιμ.), An Inventory of Archaic Classical Poleis. An Investigation Conducted by the Copenhagen Polis Centre for the Danish National Research Foundation (Oxford University Press 2004), no. 700, σελ. 946-947.

8. Καλογεροπούλου, Α., «Οι Αθηναίοι στη Θράκη και στον Εύξεινο Πόντο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Γ1: Κλασικός Ελληνισμός (Αθήνα 1970), σελ. 124.

9. Усачева, О.Н. – Кошеленко, Г.А., “Об одной загадке боспорской историографии”, στο Российская Археология 3 (1994), σελ. 65-70.

10. Meritt, B.D. – Wade-Gery, H.T. – MacGregor, M.F., The Athenian Tribute Lists (Cambridge 1939). Επίσης, στο IG I3 71.IV.166.

11. Завойкин, А.А., “Киммерида-Полис на Киммерийском Боспоре”, στο Пробдемы Истории, Филологии, культуры (1997), σελ. 133· Abramov, A.P. – Zavoykin, A.A., “Patraeus-Cimmeris-Achilleion”, στο Grammenos, D.V. – Petropoulos, E.K. (επιμ.), Ancient Greek Colonies in the Black Sea (Archaeological Institute of Northern Greece, 4.1, Thessaloniki 2003), σελ. 1.134-1.135 (βλ. παραπομπές σε προγενέστερη βιβλιογραφία του θέματος).

12. Кругликова, И.Т., Киммерик в свете археологических исследований 1947-1951 гг., στη σειρά Материалы и Исследования по Археологии  СССР 85 (Москва 1958), σελ. 234.

13. Golenko, Vl.K., “Kimmerikon”, στο Grammenos, D.V. – Petropoulos, E.K. (επιμ.), Ancient Greek Colonies in the Black Sea 2 (British Archaeological Reports International Series 1675.2, Oxford 2007), σελ. 1.061-1.062.

14. Golenko, Vl.K., “Kimmerikon”, στο Grammenos, D.V. – Petropoulos, E.K. (επιμ.), Ancient Greek Colonies in the Black Sea 2 (British Archaeological Reports International Series 1675.2, Oxford 2007), σελ. 1.062-1.063.

15. Golenko, Vl.K., “Kimmerikon”, στο Grammenos, D.V. – Petropoulos, E.K. (επιμ.), Ancient Greek Colonies in the Black Sea 2 (British Archaeological Reports International Series 1675.2, Oxford 2007), σελ. 1066-1.067.
     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργου συγχρηματοδοτείται σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.