L’emplacement Tamatracha sous Constantin VII Porphyrogénète
“Ἐκ δὲ τῆς Μαιώτιδος λίμνης ἐξέρχεται στόμιον τὸ Βουρλὶκ ἐπονομαζόμενον, καὶ πρὸς τὴν τοῦ Πόντου θάλασσαν καταρρεῖ, ἐν ᾧ ἐστιν ἡ Βόσπορος, ἀντικρὺ δὲ τῆς Βοσπόρου τὸ Ταμάταρχα λεγόμενον κάστρον ἐστίν. Τὸ δὲ διάστημα τοῦ περάματος τοῦ τοιούτου στομίου ἐστὶν μίλια ιηʹ. Ἐν δὲ τῷ μέσον τῶν αὐτῶν ιηʹ μιλίων ἐστὶ νησίον μέγα χαμηλόν, τὸ λεγόμενον Ἀτέχ. Ἀπὸ τὸ Ταμάταρχά ἐστι ποταμὸς ἀπὸ μιλίων ιηʹ ἢ καὶ κʹ, λεγόμενος Οὐκρούχ, ὁ διαχωρίζων τὴν Ζιχίαν καὶ τὸ Ταμάταρχα, ἀπὸ δὲ τοῦ Οὐκροὺχ μέχρι τοῦ Νικόψεως ποταμοῦ, ἐν ᾧ καὶ κάστρον ἐστὶν ὁμώνυμον τῷ ποταμῷ, ἔστιν ἡ χώρα τῆς Ζιχίας• τὸ δὲ διάστημά ἐστιν μίλια τʹ. Ἄνωθεν δὲ τῆς Ζιχίας ἐστὶν ἡ χώρα ἡ λεγομένη Παπαγία, καὶ ἄνωθεν τῆς Παπαγίας χώρας ἐστὶν ἡ χώρα ἡ λεγομένη Κασαχία, ἄνωθεν δὲ τῆς Κασαχίας ὄρη τὰ Καυκάσιά εἰσιν, καὶ τῶν ὀρέων ἄνωθέν ἐστιν ἡ χώρα τῆς Ἀλανίας…“
Constantinus VII Porphyrogenitus Imperator Hist. et Scr. Eccl., De administrando imperio. Chapter 42 line 95.
L’ inscription de Tmutarakanskii kamen
« En 6576 (1068) an, indiction 6, le prince Gleb mesurée la glace de mer de Tmoutrokan à Kerts à 10 000 et 4000 sagènes »
(Traduction en russe: “В лето 6576 (1068 г.) индикта 6 Глеб князь мерил море по леду от Тмутороканя до Корчева 10 000 и 4000 сажен”)
Т. В. Рождественская, ТМУТАРАКАНСКИЙ КАМЕНЬ, The Fundamental Digital Library of Russian Literature and Folklore, <http://feb-web.ru/feb/slovenc/es/es5/es5-1221.htm>